Fizjologia bólu a zapalenia

Medycyna już w okresie średniowiecza jasno określiła kryteria objawów zapalenia. W ogólnych założeniach stosuje się je aż do dnia dzisiejszego. Calor, Dolor, Rubor, Tumor, to łacińskie nazwy na zwiększenie temperatury, bolesność, zaczerwienienie i obrzęk tkanki objętej zapaleniem. Naukowe badania wyjaśniły fenomen tych objawów. Biochemicznie zapalenie jest indukowane przez swoiste przekaźniki. Najważniejsze z nich to pochodne rozkładu kwasu arachidynowego, zwane eikozanoidami.

Kwas arachidynowy, przy udziale enzymów zwanych cykoloksygenazami rozpada się do prostaglandyny, prostacykliny i tromboksanu. Łącznie związki te powodują rozszczelnienie naczyń i indukcję bólu. Rozszczelnienie nabłonka naczyń prowadzi do wypłynięcia płynu z łożyska naczyniowego co prowadzi do obrzęku, ocieplenia skóry oraz zaczerwienienia. Indukcja bólu nie jest bezpośrednia. Ból somatyczny odbierany jest przez receptory bólowe zwane nocyceptorami. Sygnał elektryczny przekazywany jest dalej neuronowymi drogami rdzeniowo-wzgórzowymi do mózgowia. Eikozanoidy, w tym prostoglandyna, uwrażliwiają nocyceptory i zmniejszają ich próg pobudliwości. Oznacza to, że w obecności mediatorów zapalnych mniejszy bodziec wywołuje reakcję bólową niż w stanie normalnym. W niektórych przypadkach przy zapaleniu ból następuje nawet bez obecności bodźca.

Stan zapalny jest naturalnym procesem mającym na celu obronę organizmu przed patogenami. Czasem jednak reakcja jest nadmierna lub zanadto uciążliwa. Leczenie bólu poprzez zmniejszenie stanu zapalnego osiągane jest poprzez hamowanie wspomnianej wcześniej cyklooksygenazy. Substancje takie jak np.: deksketoprofen hamują obie odmiany enzymu: COX1 oraz COX2, umożliwiając łagodzenie bólu. Leki hamujące enzymy COX nazywane są zbiorczo niesterydowymi lekami przeciwzapalnymi, czyli NLPZ.

Znaczenie bólu i zapalenia

Ból powinien być łagodzony i zmniejszany. Leczenie farmakologiczne i prozdrowotne zachowania to podstawa w leczeniu bólu i zapalenia. Ciągły stan zapalny zmniejsza jakość życia i może być czynnikiem wyzwalającym wiele chorób, w tym nowotworowych. Okazuje się, że codzienny wysiłek fizyczny zmniejsza stany zapalne oraz może mieć pozytywny wpływ na wiele rodzajów bólu. Pojawia się jednak pytanie czy ból jako taki powinien być wyeleminowany całkowicie. Biolog Richard Dawkins, znany ze swojej miłości do ewolucji, wskazuje na pozytywne aspekty bólu. Ból według niego stanowi rodzaj czerwonej flagi, pozwalającej określić co jest korzystne dla danego osobnika. Ból w czasie zapalenia pełni prawdopodobnie tę samą rolę. Sprawia, że zwracamy uwagę na chorą tkankę i prowadzi nas do czynności prowadzących nas do utrzymania dobrostanu. Ból jest „systemem wczesnego ostrzegania”.