Androgenizacja, czyli nadmiar męskich hormonów u kobiet, objawia się:

· zwiększonym owłosieniem
· zaburzeniem miesiączkowania
· zmianami skórnymi z łojotokiem
· trądzikiem na twarzy i plecach
· otyłością
· niepłodnością
· niekiedy stanami depresyjnymi

Zwiększone owłosienie typu męskiego, występuje u około 3-10% kobiet w okresie rozrodczym. Nieprawidłowe nadmierne owłosienie występuje wówczas na twarzy, na rękach i nogach, często pojawia się również wokół brodawek sutkowych, a niekiedy także na plecach. Przyczyną występowania zwiększonego owłosienia nieprawidłowo rozmieszczonego (Hirsutyzmu) u kobiet, a także trądziku, jest podwyższone wydzielanie androgenów (męskich hormonów płciowych) przez jajnik lub nadnercza.






Zwiększone owłosienie często (80-90%) występuje u kobiet z zespołem wielotorbielowatych jajników (zespół policystycznych jajników -z.PCO). Zespołowi temu często towarzyszy nadwaga i otyłość, niepłodność, a także hirsutyzm, czy zmiany trądzikowe na skórze. Przyczyna występowania zespołu policystycznych (wielotorbielowatych) jajników jest ciągle kontrowersyjna. Od kilku lat badacze zwracają uwagę na insulinooporność, która być może w większości przypadków jest pierwotną przyczyną występowania tego zespołu.






Wobec tego, ażeby ustalić przyczynę występowania zwiększonego owłosienia u kobiet, należy wykonać szereg badań hormonalnych i obrazowych. Do najczęściej wykonywanych badań, w zespole hiperandrogenizacji u kobiet, należy oznaczanie hormonów w surowicy krwi: estradiolu, testosteronu, gonadotropin, androstendionu, S-DHEA, PRL, progesteronu oraz insuliny, a także badań obrazowych: USG narządu rodnego i jamy brzusznej, niekiedy tomografii komputerowej.
W niektórych przypadkach nie udaje się ustalić rozpoznania na podstawie powyższych badań i wówczas wykonujemy szereg testów hormonalnych, np.test z deksametazonem. Dlatego przed podjęciem właściwego leczenia pacjentka powinna zgłosić się do specjalisty endokrynologa, który po wnikliwych badaniach ustali rozpoznanie i zastosuje właściwe leczenie.

Stosowanie zabiegów kosmetycznych (np.laseroterapii) bez ustalenia właściwego rozpoznania- często nie przynosi oczekiwanych efektów, ze względu na istniejące zaburzenia hormonalne.

Podobnie objawowe leczenie trądziku - bez ustalenia i usunięcia wywołującej go przyczyny –jest często nieskuteczne.





Dr n.med. Urszula Stopińska-Głuszak
Adiunkt Kliniki Endokrynologii
[endokrynolog-ginekolog, cytolog]
NZOZ Lecznica Medyczna "ALVIT"

---

Otyłość i hormony


Otyłość związana jest z patologicznym zwiększeniem ilości tkanki tłuszczowej. Częstość występowania otyłości jest większa u kobiet niż u mężczyzn. U kobiet tkanka tłuszczowa gromadzi się przede wszystkim w okolicy bioder i ud tworząc otyłość typu gynoidalnego, obwodowego (przypomina gruszkę). Otyłość ta nasila się u kobiet z zaburzeniami hormonalnymi. U mężczyzn tkanka tłuszczowa gromadzi się w górnej części ciała, głównie w obrębie brzucha, tworząc typ otyłości typu androidalnego (centralnego).
Po raz pierwszy centralny typ otyłości został opisany w 1947 r., wtedy to zauważono związek pomiędzy tym typem otyłości a nietolerancją węglowodanów i rozwojem cukrzycy. Ten typ otyłości przyczynia się do rozwoju insulinooporności oraz zwiększonej produkcji hormonów sterydowych. U osób chorych na cukrzycę hyperglikemia może wpływać na wydzielanie leptyny, która z kolei może wpływać na wydzielanie innych hormonów, takich jak np. grelina. Zaburzenie w wydzielaniu tych hormonów będzie prowadzić do otyłości.
Zwiększoną oporność tkanek obwodowych na działanie insuliny stwierdza się często u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCO), u których dochodzi do występowania nadmiernego owłosienia i zaburzeń w miesiączkowaniu a często także niepłodności. Z powodu nieprawidłowej przemiany węglowodanowej kobiety te będą miały tendencje do zwiększonej masy ciała.
Również pacjenci z niedoczynnością tarczycy, ze względu na zmniejszoną przemianę metaboliczną, mogą mieć zwiększoną masę ciała jeżeli nie będą stosować odpowiedniej diety i będą unikali wysiłku fizycznego. Pacjenci z niedoczynnością tarczycy, nie leczeni, są osłabieni, senni, zmęczeni i często miewają zaparcia. Właściwe leczenie pozwoli pozbyć się nadwagi i poprawić samopoczucie pacjenta.
Do innych patologii hormonalnych, które powodują znaczną otyłość należą zaburzenia hormonalne występujące w chorobie i zespole Cushinga. Pacjenci z chorobą Cushinga maja rozmieszczoną tkankę tłuszczową głównie na tułowiu. Na skórze występują czerwone rozstępy. Charakterystycznym jest rozmieszczenie tkanki tłuszczowej na karku powodującej występowanie tzw. bawolego karku. Kończyny górne i dolne pozostają z reguły szczupłe.
Ustalenie przyczyny występowania otyłości u chorego jest niesłychanie istotne ponieważ odpowiednio zdiagnozowanym pacjentom można zastosować odpowiednie leczenie, które pozwoli nie tylko pozbyć się nadwagi ale także uniknąć ciężkich powikłań z powodu chorób związanych z zaburzeniami hormonalnymi.




Dr n.med. Urszula Stopińska-Głuszak
Adiunkt Kliniki Endokrynologii
[endokrynolog-ginekolog, cytolog]
NZOZ Lecznica Medyczna "ALVIT"

---

Niepłodność

Istnieje wiele przyczyn występowania niepłodności, choć generalnie można podzielić je na niepłodność pochodzenia męskiego (26-47 %) oraz kobiecego (74-53 %). Istnieje wiele nowoczesnych sposobów leczenia przyczyn niepłodności, jednakże w pierwszej kolejności należy ustalić jej przyczynę. W tym celu należy wykonać szereg badań -zarówno u kobiet jak i u mężczyzn.





U mężczyzny podstawowym badaniem jest badanie nasienia. U kobiety natomiast należy określić szereg parametrów, takich jak: prawidłowość budowy narządu rodnego, drożność jajowodów oraz występowanie owulacji. Zaburzenia endokrynologiczne są jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności kobiecej. Z tego względu odpowiednio przeprowadzona diagnostyka hormonalna pozwala bardzo dokładnie ustalić przyczynę braku owulacji, oraz wdrożyć odpowiednie postępowanie terapeutyczne. Ponadto nierzadko zachodzi konieczność wizualizacji jajników, jajowodów czy macicy- pozwalają na to nowoczesne techniki ultrasonograficzne i laparoskopowe.
W celu określenia występowania owulacji należy wykonać szereg badań hormonalnych, obrazowych i innych, takich jak: badania LF i FSH, estradiolu progesteronu, badanie USG narządu rodnego, pomiar podstawowej temperatury ciała oraz ocena śluzu szyjkowego.
Stwierdzenie braku owulacji pozwala zastosować odpowiednie leczenie hormonalne, które w większości przypadków prowadzi do uzyskania ciąży. Dlatego też oznaczenie stężeń poszczególnych hormonów stanowi bardzo ważną część całego postępowania terapeutycznego. Jeżeli jednak nie uzyskujemy ciąży, pomimo występowania cyklów owulacyjnych należy przeprowadzić badania drożności jajowodów, badania immunologiczne, ewentualnie badanie histeroskopowe lub laparoskopowe. Trzeba też pamiętać, iż kilka procent niepłodności wiąże się z zaburzeniami immunologicznymi.
Wykonanie w/w badań oraz odpowiednio zastosowane leczenie ma na celu usunięcie przyczyny występowania niepłodności. W niektórych przypadkach, np.w przypadku niedrożności jajowodów, jedynym leczeniem są inwazyjne techniki leczenia niepłodności, np. zabiegi operacyjne narządu rodnego lub też zapłodnienie in vitro.

Najczęstsze przyczyny niepłodności:
- zaburzenia owulacji
- przyczyna jajnikowa
- przyczyna szyjkowo-maciczna
- przyczyna jajowodowa
- czynnik męski
- przyczyna immunologiczna
- niepłodność niewyjaśnionego pochodzenia




Dr n.med. Urszula Stopińska-Głuszak
Adiunkt Kliniki Endokrynologii
[endokrynolog-ginekolog, cytolog]
NZOZ Lecznica Medyczna "ALVIT"





Zobacz również: trądzik, nadmierne owłosienie i zespół hiperandrogenizacji u kobiet

---

Niedobory hormonalne u starszych mężczyzn


Hormony odgrywają w życiu mężczyzn istotną rolę. Wpływają one na wszystkie tkanki i układy, kontrolują rytmy dobowe, regulują metabolizm, decydują o samopoczuciu, jakości życia i stanie psychicznym. Regulują także aktywność seksualną i potencję. To dzięki hormonom jesteśmy zdrowi, pełni energii, chętnie podejmujemy aktywność intelektualną i fizyczną.




Hormony regulują metabolizm, przeciwdziałają zaburzeniom metabolicznym takim jak: cukrzyca, hipercholesterolemia, otyłość i miażdżyca. Wpływają także na utrzymanie prawidłowej gęstości mineralnej kości, zapobiegają więc osteoporozie. Im niższe stężenia androgenów u mężczyzn, tym większe ryzyko zawału serca i udaru mózgu.


Niestety wraz z wiekiem nasz układ hormonalny starzeje się, a proces ten zaczyna się już około 35-40 roku życia. Zmniejsza się produkcja męskich hormonów płciowych (w tym głównie testosteronu) powodując tzw. „andropauzę”. Zjawisko to dotyczy co trzeciego mężczyzny po 60 roku życia. Zmniejsza się także wydzielanie istotnych dla zdrowia innych hormonów, takich jak: melatonina i DHEA, pogarsza się również czynność tarczycy i trzustki.

Skutkiem tych zmian jest gorsze samopoczucie, pogorszenie jakości życia, apatia, rozdrażnienie, kłopoty ze snem, gorsza samoocena i wiele innych niekorzystnych objawów ze strony naszej psychiki. Zmniejsza się libido, pojawiają się zaburzenia potencji. Niedobory hormonalne zwiększają również ryzyko miażdżycy, zawałów serca i innych chorób metabolicznych (zaburzenia lipidowe, cukrzyca) oraz wpływają niekorzystnie na skład ciała (otyłość) i jakość skóry.


Procesy te są nierozerwalnie związane ze starzeniem, ale nie są nieodwracalne. Istnieją obecnie skuteczne metody rozpoznawania i bezpiecznego wyrównywania niedoborów hormonalnych u mężczyzn, co prowadzi do zmniejszenia lub ustąpienia wielu z wyżej opisanych objawów, poprawy jakości życia, a często nawet wydłużenia życia.


Prawidłowo stosowane hormonalne leczenie zastępcze u mężczyzn jest bezpieczne i skuteczne. Może być prowadzone przez wiele lat wpływając istotnie na jakość życia i zmniejszając ryzyko wielu chorób.

Dr n. med. Michał Rabijewski – specjalista chorób wewnętrznych i endokrynologii, adiunkt w Klinice Endokrynologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie. W 2000 roku obronił doktorat dotyczący niedoborów hormonalnych u starszych mężczyzn – andropauzy. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Menopauzy i Andropauzy, International Society for the Study of Aging Male (ISSAM), European Menopause and Andropause Society i paru innych towarzystw naukowych polskich i zagranicznych. Jest także jednym z założycieli Polskiego Towarzystwa Medycyny Przeciwstarzeniowej. Redaktor medycznego czasopisma naukowego „Antyaging” zajmującego się tematyką medycyny przeciwstarzeniowej i niedoborów hormonalnych związanych z wiekiem. Autor około 70 publikacji naukowych polskich i zagranicznych. Zajmuje się naukowo i praktycznie problematyką niedoborów hormonalnych u kobiet i mężczyzn – menopauzą i andropauzą – a także innymi problemami endokrynologicznymi (zaburzenia miesiączkowania, androgenizacja i hirsutyzm u kobiet, zaburzenia potencji).