Poradnik dla rodziców dzieci i dorosłych chorych na astmę

I. ASTMA OSKRZELOWA – podstawowe informacje
Astma oskrzelowa jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych. Proces zapalny dotyczy oskrzeli i oskrzelików nie jest zakaźny. Astmą nie można się zarazić.
Zapalenie trwające w oskrzelach powoduje zjawisko nadreaktywności oskrzeli. Oskrzela pacjentów chorych na astmę oskrzelową łatwiej reagują skurczem na bodźce z otoczenia. Kiedy oskrzela kurczą się słychać świsty podczas oddychania – jeden z najczęstszych objawów astmy. Zwykle wtedy także pacjent odczuwa duszność, trudności w oddychaniu, ucisk w klatce piersiowej.
Astma jest chorobą, która dotyczy zarówno dzieci, jak i dorosłych. O ile objawy astmy u nastolatków i dorosłych są zwykle typowe i rozpoznanie nie nastręcza trudności, to rozpoznanie astmy dziecięcej nie jest łatwe i często wymaga czasu.

Skąd bierze się astma?
Wydaje się, że duże znaczenie mają tu czynniki genetyczne. U osób z predyspozycją genetyczną zanieczyszczenie środowiska (duże miasta), uczulenie na alergeny wziewne (pyłki drzew, traw, chwastów, pleśnie, roztocza i zwierzęta domowe), alergiczny nieżyt nosa , mogą powodować nasilenie procesu zapalnego doprowadzając do rozwinięcia się astmy oskrzelowej.
U kogo może występować astma oskrzelowa?
Astma występuje zarówno u dorosłych jak i młodzieży i dzieci. Występuje tak samo często u kobiet jak i u mężczyzn. Na astmę częściej chorują dzieci nie mające rodzeństwa, mieszkające w dużych miastach, wychowujące się w „sterylnych” warunkach, które nie chodziły do żłobka lub przedszkola.
Jakie są czynniki ryzyka astmy?
Częste zakażenia wirusowe u najmłodszych dzieci (poniżej trzeciego roku życia) są jednym z najważniejszych czynników ryzyka astmy. Jeśli dziecko przebędzie ciężkie zakażenie wirusowe (najczęściej zakażenie rinowirusami lub zapalenie oskrzelików spowodowane wirusami RS), w czasie którego występuje epizod świstów to ryzyko zachorowania na astmę u takiego pacjenta jest nawet 10 razy większe niż u rówieśników.
Ważnym czynnikiem ryzyka jest nieżyt nosa. U pacjentów chorujących na alergiczny nieżyt nosa astma występuje 3-5 razy częściej. Dotyczy to zarówno pacjentów chorujących na okresowy nieżyt nosa (np. związany z uczuleniem na pyłki traw) jak i pacjentów, którzy chorują na przewlekły nieżyt nosa (związany np. z uczuleniem na roztocza czy alergeny zwierząt domowych ). Wzrost ryzyka zachorowania na astmę nie dotyczy tylko chorych n alergiczny nieżyt nosa. Również pacjenci chorujący na niealergiczny nieżyt nosa mają zwiększone ryzyko zachorowania na astmę.
Dlatego uważamy, że każdy pacjent chorujący na nieżyt nosa, szczególnie na ciężki i przewlekły, powinien być diagnozowany w kierunku astmy oskrzelowej.
Mama lub tata chorujący na astmę.
Astma ma podłoże genetyczne. Nie wiemy jednak jaki jest sposób dziedziczenia tej choroby, dlatego też trudno ocenić ryzyko dziedziczenia astmy.
Uczulenie (atopia)
Uczulenie na alergeny inhalacyjne, szczególnie uczulenie na alergen kota oraz roztocze zwiększa prawie dwukrotnie ryzyko astmy. Dlatego też pacjenci, którzy są uczuleni na te alergeny powinni zwracać szczególną uwagę na dolegliwości ze strony układu oddechowego.
Wykonywanie niektórych zawodów
Praca w przemyśle piekarskim i cukierniczym a także praca związana z gryzoniami (myszami i szczurami) niesie ze sobą ryzyko zachorowania na astmę zawodową.

Kiedy podejrzewać astmę oskrzelową?
Najbardziej charakterystyczną cechą astmy jest napadowe występowanie dolegliwości takich jak duszność, ucisk w klatce piersiowej oraz kaszel. Objawy te prawie zawsze występują nagle, często podczas wysiłku fizycznego, emocji, stresu. Często dolegliwości pojawiają się w obecności intensywnych zapachów (np. perfum i kosmetyków), dymu papierosowego, przemysłowych i miejskich zanieczyszczeń powietrza. U niektórych chorych zimne i suche powietrze, a także wiatr także może wywoływać dolegliwości. Inne osoby mogą reagować w podobny sposób na dużą wilgotność powietrza.
Kolejnym objawem astmy są świsty, czyli zjawisko osłuchowe przypominające gwizd, występujące podczas oddychania. Świszczący oddech jest zawsze niepokojącym objawem i zjawisko to może mieć wiele przyczyn. Świsty pojawiające się napadowo, podczas wysiłku fizycznego lub w innych sytuacjach, np. podczas kontaktu z kotem, czy podczas snu nad ranem mogą wskazywać na astmę oskrzelową. Świsty czasem pacjenci opisują jako zjawisko bulgotania albo gwizdu. Świsty związane z astmą zawsze występują w fazie wydechu.
Często pacjenci nie mówią o świstach , ale o zjawisku „bulgotania w oskrzelach lub tchawicy”.
Napadowa duszność nie zawsze jest łatwa do opisania przez pacjenta. Często pacjenci mówią raczej u uczuciu braku powietrza, konieczności otworzenia okna, ucisku w klatce piersiowej, niemożności nabrania powietrza.
Kaszel może mieć bardzo wiele przyczyn. Kaszel przewlekły, suchy, występujący napadowo może być jednym z objawów astmy oskrzelowej. Szczególnie charakterystyczny jest kaszel występujący podczas wysiłku fizycznego lub zaraz po nim. Istnieje nawet wariant kaszlowy astmy nazywany niekiedy zespołem Corrao, gdzie kaszel jest jedynym objawem choroby.
Zmniejszona tolerancja wysiłku, także bywa objawem astmy oskrzelowej. Okresowo występujące ograniczenie możliwości wykonania wysiłku fizycznego w związku z pojawiającą się dusznością, brakiem powietrza czy kaszlem często bywa jednym z objawów astmy.

Jednym z typowych objawów astmy (szczególnie u dzieci i nastolatków) jest zjawisko przedłużających się „przeziębień”. Infekcja górnych dróg oddechowych (katar, zapalenie gardła) przedłuża się, „schodzi na oskrzela” i staje się przyczyną zapalenia płuc i oskrzeli. Dlatego tez wszystkie dzieci z przedłużającymi się ponad 14 dni infekcjami górnych dróg oddechowych oraz te z nich, które często zapadają na zapalenia oskrzeli lub płuc powinny być diagnozowane w kierunku astmy oskrzelowej.

Odmienności astmy oskrzelowej u małych dzieci
Zjawiska osłuchowe typowe dla astmy (świsty, wydłużona faza wydechu) mogą występować u dzieci do 5 roku życia podczas każdej infekcji. Jest to związane z mniejszą średnicą oskrzeli u małych pacjentów, rozwijające się oskrzela łatwiej ulegają obrzękowi. Nie jest to zjawisko szczególnie niepokojące. Lekarz pediatra często stosuje w takich sytuacjach leczenie przeciwastmatyczne przez kilka, kilkanaście dni, mimo braku formalnego rozpoznania astmy. U najmłodszych czasami mogą występować świsty bez infekcji, np. podczas wysiłku, śmiechu, ekspozycji na mgłę, zimne powietrze, dym tytoniowy, zanieczyszczenia środowiska. Jeśli takie świsty bez infekcji występują cztery lub więcej razy w ciągu roku, warto zwrócić się do lekarza pediatry lub alergologa. Takie dziecko wymaga uważnej obserwacji, niekiedy włączenia leczenia przeciwastmatycznego. Ustalenie pewnego rozpoznania astmy oskrzelowej u dziecka poniżej 5-6 roku życia może być bardzo trudne, co więcej przez dłuższy okres czasu to rozpoznanie nie jest pewne. Często lekarz stosuje próbę leczenia przeciwastmatycznego przez 3-6 miesięcy. Takie postępowanie jest zgodne z międzynarodowymi standardami postępowania. U małego dziecka ani oznaczenie swoistych przeciwciał klasy IgE we krwi (popularne „testy z krwi”) ani testy skórne nie mają większego znaczenia w rozpoznawaniu astmy. Badanie spirometryczne jest prawie niemożliwe do przeprowadzenie u dziecka do 4 roku życia. Później może być mało miarodajne, lub prawidłowe, pomimo występowania niepokojących objawów. Astma jest zawsze rozpoznaniem klinicznym, to znaczy że decyduje wywiad (informacje uzyskane od rodziców), przebieg choroby oraz często próba leczenia. Badania diagnostyczne mają zdecydowanie mniejsze znaczenia.


II. NA JAKIEJ PODSTAWIE LEKARZ ROZPOZNAJE ASTMĘ
Do rozpoznania astmy w wielu przypadkach wystarczą informacje zebrane od pacjenta podczas wizyty (wywiad lekarski) oraz badanie przedmiotowe. Jest jednak bardzo prawdopodobne, że lekarz w celu ustalenia rozpoznania skieruje pacjenta na dodatkowe badania.
W wielu przypadkach będą to:
- spirometria, czyli badanie przepływów i objętości płuc
-testy skórne skaryfikacyjne
-zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej
-próba prowokacyjna z metacholiną

Spirometria
Spirometria jest badaniem umożliwiającym ocenę parametrów przepływu powietrza w przez oskrzela oraz pojemności płuc. Badanie polega na oddychaniu przez specjalny ustnik zawierający czujnik przepływu połączony z komputerem analizującym dane. Jest to proste, niebolesne i niekłopotliwe badanie, które jest w stanie wykonać prawie każdy dorosły, a także większość dzieci po 4 roku życia.
Przed badaniem zwykle lekarz informuje pacjenta czy i na jak długo powinien on przestać stosować leki rozszerzające oskrzela. W przypadku leków takich jak Salbutamol (Ventolin), zwanych krótkodziałającymi betamimetykami, leków tych nie powinno się stosować na 4 godziny przed badaniem. W przypadku leków takich jak formoterol czy salmeterol, leków tych nie powinno się stosować na 24 godziny przed spirometrią. Podobnie, jeśli pacjent używa leków w kombinacji , zwierających glikokortykosteroidy wziewny i lek rozszerzający oskrzela (np. Seretide, Symbicort czy Fostex). Lekarz uprzedza o tym pacjenta kierując go na badanie.
Podczas wykonywania spirometrii konieczna jest współpraca pacjenta z osobą wykonującą badanie. Najtrudniejszym momentem jest konieczność wykonania sekwencji wydech, wdech-gwałtowny wydech, jak najsilniejszy i jak najdłuższy-wdech. Aby spirometria została wykonana prawidłowo konieczne jest wykonanie co najmniej trzech takich badań, z których dwa są powtarzalne. Osoba wykonująca badanie zachęca pacjenta do wykonania w/w manewrów. Po badaniu pacjent może czuć się zmęczony.
Badanie spirometryczne wykonujemy aby ocenić przepływ powietrza przez oskrzela. U osób zdrowych, przepływy te zawierają się zwykle pomiędzy 80 a 120 % wartości należnych. Pacjenci chorzy na astmę zwykle mają parametry oddechowe poniżej tych wartości. Czasami lekarz zleca wykonanie tzw. próby rozkurczowej. Badanie to polega na wykonaniu spirometrii przed i w 15-30 minut po przyjęciu leku rozkurczającego oskrzela. Gdy parametry wentylacyjne zwiększą się o co najmniej 15 % - próba ta jest dodatnia, to rozpoznanie astmy oskrzelowej jest prawie pewne. U znacznej części pacjentów chorych na astmę wynik tego badania to jest jednak ujemny.
Niekiedy u pacjentów należy wykonać badanie nadreaktywności oskrzeli , czyli próbę z metacholiną lub histaminą. Obie substancje kurczą oskrzela w niższym stężeniu u pacjentów chorych na astmę niż u zdrowych. Badanie polega na wziewnym podaniu metacholiny lub histaminy z nebulizatora i wykonywaniu spirometrii po podaniu każdego stężenia. Gdy spadek przepływu w oskrzelach wyniesie 20% badanie jest zakończone a pacjent otrzymuje lek rozkurczający oskrzela. To badanie wykonuje się w przypadkach wątpliwości diagnostycznych.

Testy skórne skaryfikacyjne (punktowe testy skórne)
Badanie polega na ustaleniu na jakie alergeny pacjent jest uczulony. Polega na nakropleniu na powierzchnię skóry przedramion roztworów alergenów a następnie delikatnym nakłuciu naskórka specjalnymi sztylecikami. Alergeny wnikają pod naskórek łączą się z obecnymi u pacjenta przeciwciałami IgE, co powoduje degranulację komórek tucznych. Histamina i inne substancje wydostające się z komórek tucznych są odpowiedzialne za powstanie w miejscu dostania się alergenu bąbla i rumienia. Jeśli średnica bąbla przekracza 3 mm, test taki jest dodatni – a pacjent uczulony na dany alergen. Testy są dowodem na to, że u pacjenta znajdują się przeciwciała IgE przeciwko danemu alergenowi.
Niekiedy zamiast testów wykonuje się ocenę stężenia IgE we krwi pacjenta, tzw. pomiar stężenia IgE alergenowo swoistych.
Oczywiście samo zjawisko występowania IgE skierowanych przeciwko alergenom – czyli bycie uczulonym nie dowodzi przyczyny choroby. Niektóre osoby zdrowe są uczulone na prawie wszystkie alergeny. Konieczne jest wykazanie związku między uczuleniem na alergeny, ekspozycją na niektóre z nich i występowaniem objawów klinicznych.

III. LECZENIE
Celem leczenia astmy jest uzyskanie takiej kontroli zapalenia aby pacjent miał żadnych objawów, mógł wydajnie pracować, uczyć się, prowadzić aktywne życie i uprawiać sport. Aby osiągnąć ten cel konieczne jest systematyczne przyjmowanie leków. Ważnym celem leczenia astmy jest zapobieganie zaostrzeniom i uzyskanie dobrej kontroli choroby.

Co oznacza dobra kontrola astmy?
- nie więcej niż 2 epizody objawów (kaszel, duszność, ucisk w klatce piersiowej) w ciągu tygodnia
- dobra tolerancja wysiłku
- brak objawów nocnych
- prawidłowy wynik badania spirometrycznego spirometria
- użycie nie więcej niż 2 dawek leku ratunkowego (Salbutamol) na tydzień
- brak zaostrzeń w ciągu ostatniego roku

Każdy pacjent może uzyskać dobrą kontrolę astmy!

Astma oskrzelowa jest chorobą przewlekłą, która wymaga stałego przyjmowania leków przeciwzapalnych. Oprócz leków przeciwzapalnych stosuje się leki rozkurczające oskrzela – betamimetyki. Większość leków stosowanych w leczeniu astmy to leki wziewne w różnych typach inhalatorów:
-inhalatory proszkowe –lek w postaci proszku dostaje się do oskrzeli pacjenta podczas silnego wdechu
-inhalatory ciśnieniowe – lek podawany jest w zawiesinie gazu nośnikowego
Często pacjent stosuje więcej niż jeden inhalator. Ponieważ od poprawnego stosowania inhalatora zależy skuteczność leku, należy zapoznać się z instrukcją producenta, a w razie wątpliwości przynieść lek na wizytę lekarską. Lekarz lub pielęgniarka chętnie przeszkoli pacjenta w przyjmowaniu leku wziewnego
Do leków przeciwzapalnych stosowanych w leczeniu astmy należą:
-glikokortykosteroidy wziewne
- leki w kombinacji, zwierające glikokortykosteroid wziewny i lek rozkurczający oskrzela w jednym inhalatorze
-leki antyleukotrienowe
Leki rozkurczające oskrzela to:
-krótkodziałajace betamimetyki
-długodziałające betamimetyki
-leki antycholinergiczne

Glikokortykosteroidy wziewne
Są lekami o najszerszym spektrum działania przeciwzapalnego. Zwykle są przyjmowane raz lub dwa razy dziennie. Leczą zapalenie toczące się w drogach oddechowych. Leki te pozwalają pacjentom chorym na astmę żyć tak samo aktywnie jak osoby zdrowe. Najczęściej są stosowane przewlekle. Leki te stosowane są w bardzo różnych dawkach wyrażonych w mikrogramach. Dlatego też należy zwrócić uwagę na dawkę leku i liczbę wiewów dziennie.
Leki te, o ile byłyby stosowane doustnie (ogólnoustrojowo) mają wiele działań niepożądanych. Aby zmniejszyć ich liczbę są stosowane miejscowo w postaci wziewnej. Tak więc powszechnie znane działania niepożądane związane ze stosowaniem steroidów doustnych nie występują podczas stosowania tych leków w postaci wziewnej. Glikokortykosteroidy wziewne stosowane zgodnie z zaleceniami lekarza i pod jego kontrolą są bezpieczne i mają niewiele działań niepożądanych. Do najczęstszych należą:
-chrypka
-suchość w jamie ustnej
-ból gardła
-uczucie podrażnienia gardła
-bezgłos
-grzybica jamy ustnej (przy stosowaniu bardzo wysokich dawek)
Niekiedy występują inne działania niepożądane. Szczegółowe informacje znajdują się na ulotce leków. Niektóre ze stosowanych glikokortykosterodiów wziewnych są tak bezpieczne, ze ich działania niepożądane występują bardzo rzadko. Stosowanie tych leków nie zwiększa ryzyka zachorowania na infekcje układu oddechowego. Należy pamiętać, że glikokortykosteroidy nie służą do doraźnego zwalczania duszności.
W sytuacji zaostrzenia objawów astmy zachodzi konieczność podawania steroidów doustnych przez kilka dni. Taka krótka terapia nie niesie ze sobą zwykle ryzyka wystąpienia działań niepożądanych.
Alternatywnym sposobem postępowania w zaostrzeniu jest stosowane nebulizacji, czyli podanie leku w roztworze z urządzenia zwanego nebulizatorem. Lek taki jest podawany razem ze strumieniem powietrza. Dociera on wtedy do najdrobniejszych oskrzeli i oskrzelików.

Leki antyleukotrienowe
To jedna z najnowszych generacji leków przeciwastmatycznych. Leki te są przyjmowane w tabletach. Mają one podobnie jak glikokortykosteroidy działanie przeciwzapalne hamując działanie leukotrienów, substancji o działaniu prozapalnym w astmie. Uzupełniają one działanie glikokortykosterodiów. W niektórych sytuacjach i u niektórych pacjentów – u dzieci oraz u pacjentów z bardzo lekką astmą mogą być niekiedy stosowane samodzielnie. Leki te ponieważ są przyjmowane w tabletkach są także zalecane do leczenia nieżytu nosa. Leki te najskuteczniej chronią przed objawami astmy podczas wysiłku fizycznego. Zmniejszają także częstość wirusowych zaostrzeń astmy. Leki antyleukotrienowe mają bardzo wysoki profil bezpieczeństwo i prawie nie mają działań niepożądanych. Do najczęstszych z nich należą:
-bóle głowy
-nudności
-biegunka
Leki antyleukotrienowe nie służą do leczenia napadu duszności.

Krótkodziałające betamimetyki
To grupa leków, które każdy z chorych na astmę powinien mieć w zasięgu ręki, bez względu na to jakie inne leki przeciwastmatyczne zażywa. Leki te służą do znoszenia skurczu oskrzeli i są stosowane wyłącznie doraźnie („w razie duszności”). Nie wolno ich nadużywać ani stosować w regularnych odstępach czasu bez potrzeby. Ich działanie trwa ok. 4-6 godzin. Leki te stosowane są wziewnie. Nie leczą astmy, nie wpływają na zapalenie, rozkurczają oskrzela. Jeśli astma jest dobrze kontrolowana ich zużycie w ciągu tygodnia nie przekracza 1-2 wziewów. Jeśli pacjent musi z powodu powtarzających się ataków duszności stosować więcej niż 4 wziewy na dobę powinien pilnie zwrócić się do lekarza – prawdopodobnie ma aktualnie zaostrzenie astmy wymagające zwiększenia leczenia przeciwzapalnego.
Krótkodziałające betamimetyki mają szereg nieprzyjemnych działań niepożądanych, które nie są groźne. Po zażyciu leku może pojawiać się kołatanie serca, pocenie, drżenie mięśniowe, ból głowy, nudności, irytacja, bezsenność, wzrost ciśnienia tętniczego, niepokój. Te najczęstsze objawy są związane z mechanizmem działania leków i zwykle szybko przemijają.

Długodziałające betamimetyki
Jest to nowa generacja leków rozkurczających oskrzela. Są to leki stosowane wziewnie. Leki te charakteryzują się długim, wynoszącym około 12 godzin czasem działania. Leki te nie powinny być stosowane bez wziewnych glikokortykosteroidów. Ich działania niepożądane są zbliżone do krótkodziałających betamimetyków, są jednak znacznie rzadsze. Zwykle są przyjmowane regularnie co 12 godzin.

Leki w kombinacji (COMBO)
Leki w kombinacji są podstawowymi narzędziami do leczenia astmy u pacjentów, u których samo leczenie glikokortykosteroidem wziewnym nie pozwala na uzyskanie pełnej kontroli astmy. Mają one podobne działania niepożądane jak ich składniki – steroid i długodziałający betamimetyk. Jednak ze względu na mniejszą dawkę steroidu są lepiej tolerowane i dają mniej działań niepożądanych.


Leki antycholinergiczne mają podobny mechanizm działania do betamimetyków. Są stosowane rzadko.
Metyloksantyny
Jest to grupa leków rzadko stosowanych w leczeniu astmy oskrzelowej. Mają one działanie rozkurczające oskrzela i słabe działanie przeciwzapalne. Są rzadko stosowane ze względu na liczne działania niepożądane takie jak bóle głowy, zawroty głowy, biegunki, nudności, bezsenność, pobudzenie.

Leki przeciwhistaminowe i glikokortykosteroidy donosowe
Leki te stosowane są pomocniczo u pacjentów chorujących na astmę. Leki te nie leczą astmy a stosowane są w leczeniu nieżytu nosa, który występuje u około 90 % pacjentów chorych na astmę.

Immunoterapia alergenowa (odczulanie)
Odczulanie jest leczeniem prowadzącym do zmniejszenia wytwarzania przeciwciał IgE skierowanych przeciwko alergenom. Jest postępowaniem modyfikującym przebieg nieżytu nosa i zmniejsza prawdopodobieństwo pojawienia się astmy u pacjentów z alergicznym nieżytem nosa. U chorych na astmę jest metodą leczenia nieżytu nosa, co poprawia kontrolę astmy. Może być stasowana wyłącznie przez doświadczonego lekarza alergologa u wybranych pacjentów z dobrze kontrolowaną astmą. Wymaga zachowania szczególnej ostrożności.

IV. STYL ŻYCIA PACJENTA CHOREGO NA ASTMĘ
Astma oskrzelowa jest chorobą, która jeśli jest dobrze kontrolowana nie wpływa na jakość życia. Pacjent chory na astmę powinien uprawiać sport, z wysiłkiem o charakterze interwałowym. Do takich sportów należy pływanie, jazda na rowerze, narciarstwo, żeglarstwo, kajakarstwo, nordic walking, alpinizm, marszobiegi. Wielu sportowców wyczynowych choruje na astmę i zdobywa mimo choroby medale olimpijskie.
Należy bezwzględnie zaprzestać palenia tytoniu. W tej sprawie warto zwrócić się do naszych lekarzy, który pomogą osiągnąć ten cel. Trzeba unikać palenia biernego, które jest co najmniej tak samo szkodliwe jak palenie czynne.
Otyłość pogarsza kontrolę astmy. Redukcja masy ciała pozwala na uzyskanie lepszej kontroli choroby.
Jednym z ważniejszych elementów kontroli astmy jest unikanie ekspozycji na alergeny wywołujące objawy. Nie zawsze jest to możliwe, szczególnie przy uczuleniu na roztocze, ale warto o tym pamiętać.
Astma a ciąża
Astma oskrzelowa nie jest przeciwwskazaniem do zachodzenia w ciąże. Mamy do dyspozycji leki, które są całkowicie bezpieczne dla mamy i dziecka. Większość pacjentek chorujących na astmę prawie nie ma objawów choroby podczas ciąży. W tym czasie nie należy jednak rezygnować z regularnego przyjmowania leków i okresowej kontroli. Podobnie kobiety karmiące piersią mogą brać leki, które są bezpieczne dla dziecka i zapewniają skuteczną kontrolę choroby. Warto zwrócić się do naszych lekarzy, którzy wyjaśnią wątpliwości i przepiszą bezpieczne leki.

V. MONITOROWANIE PRZEBIEGU ASTMY
Celem leczenia astmy jest stan w którym pacjent nie ma żadnych objawów choroby, praktycznie niestosuje krótkodziałajacych betamimetyków, nie budzi się w nocy z powodu duszności lub kaszlu, może prowadzić aktywne życie, a rekreacyjne uprawianie sportu nie powoduje objawów choroby oraz ma zbliżone do prawidłowych parametry wentylacyjne płuc -= mierzone w badaniu spirometrycznym. Po uzyskaniu pełnej kontroli lekarz zwykle po trzech miesiącach zmniejsza dawki stosowanych leków, tak aby choroba byłą kontrolowana przy stosowaniu jak najmniejszej liczby leków, w jak najmniejszych dawkach. Jeśli pojawiają się objawy, lekarz zwykle zwiększa dawki leków. Warto nauczyć się obserwowania objawów choroby i reakcji organizmu na leczenie, pozwala to na samokontrolę choroby i na niewielkie modyfikacje leczenia bez kontaktu z lekarzem. Warto przedyskutować ten problem z naszymi lekarzami, którzy wskażą w jakim zakresie pacjent może modyfikować leczenie bez kontroli lekarskiej.
Czy Twoja astma jest dobrze kontrolowana – zapoznaj się z regułą DWÓCH!
Chcesz ocenić czy masz dobrą kontrolę astmy – skorzystaj z Testu Kontroli Astmy™ !
Test kontroli astmy jest prostą, wystandaryzowaną i zwalidowaną ankietą, która pomaga ocenić stan Twojej astmy. Wystarczy odpowiedzieć na pięć prostych pytań. Nie zastępuje on badania lekarskiego ani spirometrii, ale jest przydatny do oceny poziomu kontroli choroby.
Prostym parametrem pozwalającym dodatkowo ocenić poziom kontroli astmy jest miernik szczytowego przepływu wydechowego (Rys). Urządzenie to można kupić w wielu aptekach. Pacjent chorujący n astmę może rano i wieczorem (przed przyjęciem leków przeciwastmatycznych) dmucha silnie (tak jak zdmuchuje się świeczki na torcie urodzinowym) do urządzenia. Zapisuje najwyższy z trzech pomiarów. Jeśli szczytowy przepływ wydechowy zmniejsza się o 20% lub więcej od wartości najlepszej dla pacjenta, może wskazywać to na zaostrzenie astmy. W takiej sytuacji należy zwrócić się do lekarza, który prawdopodobnie zmieni leczenie.
Nowoczesnym narzędziem do oceny kontroli astmy jest test kontroli astmy prezentowany na końcu niniejszego poradnika. Pozwala on na ocenę kontroli choroby przez samego pacjenta.
Astma jest chorobą w której występują zaostrzenia i remisje. Ważnym elementem samokontroli jest rozpoznanie zbliżającego się zaostrzenia. Przyczynami zaostrzeń są najczęściej:
-infekcja (bakteryjna lub wirusowa)
-ekspozycja na alergen
-ekspozycja na zanieczyszczenia powietrza i dym tytoniowy
-wysiłek fizyczny u pacjentów z niekontrolowaną chorobą
-niektóre leki (m.in. aspiryna, betablokery (także betablokery w kroplach do oczu)
-nieprzyjmowanie leków przeciwastmatycznych
Niekiedy zaostrzenia astmy mogą pojawiać się bez widocznej przyczyny. Na zaostrzenie objawów astmy mogą wskazywać następujące objawy:
-nasilenie objawów astmy (szczególnie kaszlu lub duszności)
-spadek szczytowego przepływu wydechowego
-pogorszenie tolerancji wysiłku fizycznego
- pojawienie się objawów astmy, które dotychczas nie występowały
W razie pojawienia się objawów sugerujących zaostrzenie astmy należy jak najszybciej zwrócić się do lekarza. Pacjenci z ciężką postacią astmy powinni mieć plan postępowania przypadku zaostrzenia przygotowany przez lekarza i przedyskutowany z pacjentem.
Pacjent chorujący na astmę wymaga przewlekłego przyjmowania leków. Wizyty kontrolne u pacjenta z dobrze kontrolowaną chorobą mogą odbywać się nie częściej niż raz na pół roku. U pacjentów z niestabilną astmą muszą one obywać się tak często, jak jest to potrzebne a po uzyskaniu stabilizacji choroby rzadziej.
Dzięki nowoczesnym lekom hospitalizacje z powodu astmy zdarzają się bardzo rzadko.

Czy moje dziecko wyrośnie z astmy?
Astma oskrzelowa jest chorobą, która u każdego dziecka przebiega odrębnie. U dzieci często występują bardzo długie (nawet do 10 lat) okresy bez objawów1) choroby. Należy jednak pamiętać o okresowej (co najmniej raz w roku) wizycie u lekarza i badaniu spirometrycznemu u dzieci powyżej 5-6 roku życia.

VI. MOJA CHOROBA A AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA
Astma oskrzelowa jeśli jest dobrze kontrolowana, a pacjent systematycznie przyjmuje leki nie wpływa na aktywność zawodową. Celem leczenia astmy jest uzyskanie takiego stanu zdrowia, który umożliwia normalną aktywność życiową, w tym pracę.
Jeśli przyczyną astmy jest alergen występujący w środowisku pracy, zalecana jest zmiana charakteru pracy lub zawodu.
Nowoczesne leki przeciwastmatyczne nie wpływają na zdolność pacjenta do pracy ani na prowadzenie samochodu. W razie wątpliwości każdy z naszych lekarzy wyjaśni ograniczenia związane ze stosowaniem leków.

VII. MOJE DZIECKO CHORUJE NA ASTMĘ – CZY MOŻE UPRAWIAĆ SPORT ?
Każdy mały pacjent, chorujący na astmę, może, a nawet powinien uprawiać sport. Wśród sportowców wyczynowych jest wiele osób, które chorują na astmę od dzieciństwa, a mimo tego osiągają znakomite wyniki sportowe. Należy do nich np. czterokrotny mistrz olimpijski, Robert Korzeniowski. Są dwa warunki, które muszą być spełnione aby dziecko chore na astmę oskrzelową mogło uprawiać sport nawet wyczynowo:
- prawidłowe leczenie przeciwastmatyczne i pełna kontrola astmy
- odpowiedni dobór sportu, głównie wysiłek interwałowy (np. pływanie, tenis, sporty walki, narciarstwo, siatkówka, żeglarstwo, windsurfing)